Achter de schermen zijn de voorbereidingen voor de volgende kabinetsperiode in volle gang. Na een jaar ploeteren,  presenteerden eind april zo’n vijftien ambtelijke werkgroepen tweeduizend kantjes aan beleidsopties. Adviseur Jos Engelkes dook alvast in de ‘Brede Maatschappelijke Heroverwegingen’.

Hoewel sommige media die laatdunkend als ‘ambtelijke bierviltjes’ wegzetten, worden ze wel degelijk met belangstelling gelezen door politiek Den Haag. Met het oog op de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 halen vele programmacommissies hieruit hun inspiratie. Van de linkerkant tot het rechtskant van het spectrum: voor elk wat wils. Voor een goede belangenbehartiging is het noodzakelijk om de plannen grondig te analyseren. Let op: dit jaar komen meer van deze ambtelijke rapporten uit.

In de Brede Maatschappelijke Heroverwegingen hebben ambtenaren, op basis van een breed gedragen Kamermotie van Sneller (D66), gekeken naar toekomstige beleidskeuzes op zestien terreinen: van onderwijs tot zorg, van arbeidsmarkt tot migratie. Dit deden zij, zonder de coronacrisis in zicht, in 2019 en begin 2020 ‘ter voorbereiding op een volgende neergaande conjunctuur of economische crisis’.

Dat mondde uit in honderden voorstellen. Ambtenaren hoefden geen rekening te houden met onder meer coalitieakkoorden, bestaande wetgeving en/of ministerieel beleid. Voorstellen omvatten een groot aantal onderwerpen. Denk daarbij aan de verder afbouw van de hypotheekrenteaftrek, verhoging van alcoholaccijns en het schrappen van hulpmiddelen uit de basisverzekering. Sommige voorstellen spreken elkaar tegen. Dat maakt in deze ambtelijke opsomming van beleidsopties niets uit. Niet de ambtenarij, maar de politiek besluit welk beleidsvoorstel verder wordt uitgewerkt.

Die keuze wordt veelal gemaakt in de verkiezingsprogramma’s. Die worden op dit moment samengesteld. De programmacommissies nemen – op dit moment – met veel interesse de rapporten door. Zij zien de Brede Maatschappelijke Heroverwegingen als een soort politieke menukaart. Het is dus van groot belang om bij belangenbehartiging in te spelen op ambtelijke voorstellen die voor politieke partijen interessant zijn. Kies er niet voor om er hard tegen in te gaan, maar speel er op in. Geef er een draai aan.

Deze omvangrijke ambtelijke adviezen worden niet voor het eerst gepresenteerd. Ten tijde van het demissionaire kabinet-Balkenende IV werd eveneens beroep gedaan op deze ambtelijke werkgroepen. Zij kregen destijds de vrije hand in het opsommen van enkel besparings- en hervormingsmaatregelen. Dat leidde tot een ‘bezuinigingsbijbel’.

Passages uit deze Brede Heroverwegingen van 2010 verdwenen niet in een bureaulade. Sterker nog: een groot deel van de bezuinigings- en hervormingsoperaties van de latere kabinetten-Rutte vindt zijn oorsprong in deze Brede Heroverwegingen. Denk daarbij aan de decentralisering van de zorg en de verhoging van de pensioenleeftijd.

En let op. Later dit jaar verschijnen er nog meer van zulke cruciale rapporten. De Brede Maatschappelijke Heroverwegingen passen in een breder palet aan voorbereidingen voor een volgende kabinetsperiode. Zo wordt ook met smart gewacht op studies over zorghervormingen, begrotingsbeleid en bouwstenen voor een beter belastingstelsel.