Het krachtigste verhaal van de afgelopen oorlogsweken was natuurlijk dat van de grensbewakers op Slangeneiland. Geconfronteerd met een hardvochtige Russische marinecommandant die hen sommeerde de wapens af te leggen, klonk uit de mond een hunner een krachtig weerwoord dat in de Nederlandse media achtereenvolgens werd vertaald met ‘krijg de klere’, ‘fuck you’, go fuck yourself’, ‘kus onze kloten’ en ‘rot op’. Persoonlijk vind ik ‘krijg de klere’ het mooist, maar dat terzijde. Hoe dan ook: dat ferme taalgebruik kwam hen duur te staan. De vijandelijke kruiser opende het vuur, de dertien patriotten kwamen om en werden door president Zelensky nog dezelfde dag tot helden van het volk verklaard.
Zoals de Engelsen zeggen: if something sounds too good to be true, it probably is. Ik dacht meteen: dat zou een prachtig staaltje Oekraïense propaganda zijn. En warempel: enkele dagen later bleken de helden nog in leven.

Propaganda voor de goede zaak hoeft niet per se verkeerd te zijn, daar weten we in onze professionele wereld alles van. De propagandaoorlog is hier in elk geval ruim gewonnen door de underdog. Elke dag verschijnt op sociale media wel een nieuw, krachtig beeld.
Boer trekt Russische tank voort door kaal winterlandschap.

Pantserwagen zonder brandstof staat stil langs weg, Russen drentelen rond, moedige Oekraïense passant zegt: ‘Ik sleep jullie wel terug naar Rusland.’
Anonieme helden veranderen alle plaatsnamen op richtingaanwijzers in Den Haag.

Oekraïners geven warme thee aan jonge Russische soldaat die zich heeft overgegeven, plus een smartphone om zijn moeder te bellen. Slechterik barst in tranen uit om zoveel onverwachte goedheid.

Het enige dat de Russen hier tegenover konden stellen – althans dat mij bereikte – was een Russische soldaat die zijn ouders huilend in de armen viel nadat zij acht jaar lang hadden gezucht onder het knellende Oekraïense juk.

In de beeldvorming helpt het altijd als je de underdog bent. Het oervoorbeeld is natuurlijk David tegen Goliath: herdersjongen doodt Filistijnse reus. Dat succesvolle narratief, zoals dat tegenwoordig heet,  is tot in het oneindige herhaald. Denk aan Star Wars (onafhankelijk rebellengroepje verzet zich met succes tegen boze galactische keizer), Lord of the Rings (klein maar vastberaden mannetje met harige voeten werpt uiterst schadelijke toverring in vulkaan) en Asterix (héél Gallië?).

Wat kunnen we hier nu mee in onze dagelijkse kantoorpraktijk?
Weet dat elk verhaal dat ons meeneemt in een goed-fout frame bijna niet stuk kan. Geen makkelijker klant dan KiKa.

Nu gaan we natuurlijk niet allemaal dagelijks een boef te lijf, maar je kunt met je organisatie wel nadenken: wat is de zaak waar ik voor sta? Kan ik iets bedenken waarvan ik de held ben? En dan niet te snel tevreden zijn. Niet “ik sta voor een goede rechtspleging”, of “ik sta voor verifieerbare normen”, maar even doordenken: en als ik daar dan voor sta, wat betékent dat dan precies? Wie wordt daar wijzer van? U zult zien, dan komt u een heel eind, ook zonder boef.

 

Lars Kuipers, maart 2022